Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2010

Η ποίηση στους άδοξους καιρούς:

Τα «τριανταοκτώ τριαντάφυλλα» της Νάντιας Γαβαλά είναι μια τέχνη βαθιά καταγγελτική που εκφράζει την ψυχική διάλυση της αντιηρωικής εποχής μας και την ανάγκη αντίστασης απέναντι σε ένα αλλοτριωμένο κοινωνικό και πολιτικό καθεστώς που καταπατά και πλαστογραφεί τις ανθρώπινες αξίες. Το εξόριστο ποιητικό υποκείμενο, όμηρος σε έναν ανάλγητο κόσμο, νιώθει να συνθλίβεται και γι’ αυτό αντιδρά απέναντι στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων που έχει επιβάλλει την «απενοχοποιημένη ατροφία του μυαλού» και το «Άγιο Χρήμα» ως τους βασικούς μετόχους της ανθρώπινης ύπαρξης (σελ. 14, 15). Κατά την αναζήτηση μιας αυθεντικής ζωής στην επικράτεια της «Ουτοπίας» (σελ. 19), ψάχνει στηρίγματα στην ευρύτερη καλλιτεχνική παράδοση. Έτσι δεν είναι τυχαία η εμφάνιση στο μέσον περίπου της συλλογής (σελ. 22) της θρυλικής ερμηνεύτριας Έντιθ Πιαφ, μιας αντισυμβατικής και τραγικής φιγούρας η οποία αισθητοποίησε και αγκάλιασε με πάθος το περιθώριο, για να ομολογήσει στο περίφημο τραγούδι της «Non, je ne regretted rien» ότι βρήκε τη δύναμη να ξεκινήσει πάλι από το μηδέν. (“Je repars à zéro”). Με τον ίδιο τρόπο στα διάφορα μέρη αυτής της συλλογής, η ενδοσκόπηση του όντος και η επικέντρωση στις εφιαλτικές παρενέργειες και προοπτικές της ανθρώπινης ύπαρξης, δεν οδηγεί στην εκμηδένιση ή στον αφανισμό του ατόμου, αλλά σε μια πεισματική προσπάθεια υπέρβασης του αδιεξόδου και ανασύνταξης των δυνάμεων για έναν διαρκή και πολυμέτωπο αγώνα. Έτσι παρά το δραματικό υπόβαθρο της συνολικής σύνθεσης, το τελευταίο ποίημα με τίτλο «P 38» (σελ. 44), που παραπέμπει συμβολικά στο γερμανικό πιστόλι «Walther P38» του εξωφύλλου και φέρει μέσα του θραύσμα του τίτλου της συλλογής, οδηγεί στην ελπιδοφόρα αντίληψη ότι το θαύμα μπορεί να κυριαρχήσει τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον συλλογικό χώρο. Ο αφηγητής, ενσωματώνοντας έναν στίχο του Οδυσσέα Ελύτη, καταλήγει ανακουφισμένος στην πεποίθηση ότι «Στον κόσμο το μικρό το Μέγα / έχω πολλά αδέρφια». Τελικά η απελπισία μπορεί να γίνει πηγή δύναμης και ότι ο αγώνας αυτός σε μια ασφυκτική εποχή ψεύδους και ασχήμιας, δεν είναι μάταιος.
Η παραπάνω θεματική και συγκινησιακή στόχευση των ποιημάτων επιτυγχάνεται με έναν λόγο έκδηλα αντιλυρικό, κοφτό και ασθματικό, που αξιοποιεί την κληρονομιά των δόκιμων ποιητών της γενιάς του 1970. Οι κρυπτικές επιστρώσεις, η αποσπασματικότητα, οι ειρωνικές προεξοχές, οι παιγνιώδεις σχηματισμοί λέξεων, η εκμετάλλευση γλωσσικών κοιτασμάτων από παλαιότερες φάσεις της ελληνικής γλώσσας, είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά της συλλογής. Από την άλλη, η αποφυγή των σημείων στίξεως, που υποδηλώνει τον «ανοιχτό» χαρακτήρα των στίχων, έρχεται να καταδείξει συμβολικά ότι ο μηχανισμός της ποίησης είναι πάντα ενεργός και έτοιμος για έναν καθαρτήριο εξαγνισμό της πικρής πραγματικότητας.

Κωστής Δανόπουλος, Καθηγητής Λογοτεχνίας στο Ε.Α.Π. & στο Πανεπιστήμιο Πατρών

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου